Bạn có bao giờ tự hỏi uốn ván là như thế nào? Mặc dù là một căn bệnh nguy hiểm, nhưng không phải ai cũng nắm rõ về nó. Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng cấp tính, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ về căn bệnh này, từ nguyên nhân đến các triệu chứng, sẽ giúp chúng ta chủ động hơn trong việc phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe bản thân cùng những người thân yêu.
Uốn ván là gì? Hiểu về căn bệnh nguy hiểm này
Để biết uốn ván là như thế nào, trước tiên chúng ta cần hiểu rõ uốn ván là gì hay bệnh uốn ván là gì. Uốn ván, hay còn gọi là phong đòn gánh, là một bệnh nhiễm trùng cấp tính nghiêm trọng do ngoại độc tố của vi khuẩn Clostridium tetani gây ra. Đây là một loại vi khuẩn yếm khí, tức là chúng sống và phát triển tốt trong môi trường thiếu oxy.
Vi khuẩn Clostridium tetani tồn tại rộng rãi trong môi trường dưới dạng bào tử, đặc biệt nhiều trong đất, phân động vật và chất thải. Khi bào tử này xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương hở, vết rách da, chúng sẽ chuyển thành dạng hoạt động và giải phóng độc tố cực mạnh (tetanospasmin). Chính độc tố này tấn công hệ thần kinh trung ương, gây ra các triệu chứng đặc trưng và nguy hiểm của bệnh uốn ván.
Uốn ván là gì và tác nhân gây bệnh là vi khuẩn Clostridium tetani sống trong môi trường
Nguyên nhân uốn ván do đâu?
Vậy nguyên nhân uốn ván và uốn ván do đâu? Như đã đề cập, nguyên nhân trực tiếp gây bệnh uốn ván là độc tố từ vi trùng uốn ván (Clostridium tetani) xâm nhập vào cơ thể qua vết thương. Dưới đây là những con đường và yếu tố nguy cơ phổ biến nhất:
Vết thương hở bị nhiễm bẩn: Đây là con đường lây nhiễm phổ biến nhất. Các vết thương do vật sắc nhọn đâm phải (đinh gỉ, mảnh kim loại, gai nhọn), vết trầy xước sâu, vết rách da, vết bỏng, vết cắn của động vật, hoặc thậm chí là vết kim tiêm không được tiệt trùng đều có thể là cửa ngõ cho bào tử uốn ván xâm nhập. Đặc biệt, những vết thương sâu, kín, ít tiếp xúc với không khí là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn yếm khí này phát triển.
Vết thương do phẫu thuật, nha khoa không đảm bảo vô trùng: Mặc dù hiếm gặp hơn, nhưng nếu các dụng cụ y tế không được tiệt trùng đúng cách trong quá trình phẫu thuật hoặc thủ thuật nha khoa, nguy cơ nhiễm uốn ván vẫn có thể xảy ra.
Tiêm chích không an toàn: Những người sử dụng ma túy qua đường tiêm chích dùng chung kim tiêm hoặc kim tiêm không sạch có nguy cơ rất cao.
Vết thương bỏng: Các vết bỏng sâu, đặc biệt là bỏng bẩn, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn uốn ván phát triển.
Sinh nở không đảm bảo vệ sinh (uốn ván sơ sinh và uốn ván sản khoa): Đây là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ sơ sinh và sản phụ tại những vùng điều kiện y tế còn hạn chế. Uốn ván sơ sinh xảy ra khi cuống rốn của trẻ bị cắt bằng dụng cụ không vô trùng hoặc băng bó không sạch.
Uốn ván sau phẫu thuật: Hiếm nhưng có thể xảy ra nếu điều kiện vô khuẩn trong phòng mổ không được đảm bảo tuyệt đối.
Nguyên nhân uốn ván chủ yếu do vi khuẩn xâm nhập qua vết thương hở, đặc biệt là vết thương bẩn
Dấu hiệu uốn ván và triệu chứng uốn ván thường xuất hiện sau một thời gian ủ bệnh. Thời gian ủ bệnh của uốn ván có thể khác nhau, thường từ 3 đến 21 ngày, trung bình là khoảng 10 ngày. Uốn ván mấy ngày phát bệnh phụ thuộc vào độ nặng của vết thương và số lượng bào tử xâm nhập. Vết thương càng gần hệ thần kinh trung ương (ví dụ: ở đầu, mặt, cổ), thời gian ủ bệnh càng ngắn và bệnh càng nặng.
Các dấu hiệu bị bệnh uốn ván ban đầu có thể không rõ ràng nhưng sẽ nhanh chóng tiến triển:
Cứng hàm (trismus) và khó nuốt: Đây là một trong những triệu chứng đầu tiên và điển hình nhất. Bệnh nhân khó mở miệng, khó nhai, cơ hàm bị co cứng.
Cứng cổ và vai gáy: Cảm giác cứng và khó xoay đầu, các cơ ở cổ và vai căng cứng.
Co thắt cơ lan rộng: Các cơn co thắt cơ bắt đầu lan xuống lưng, bụng, chân tay. Các cơn co thắt này thường rất đau đớn, xảy ra liên tục hoặc theo từng đợt, và có thể nặng lên khi có kích thích từ bên ngoài (tiếng ồn, ánh sáng, chạm vào).
Triệu chứng uốn ván điển hình là cứng hàm, co giật cơ và cong người
Co giật toàn thân (Opisthotonus): Trong các trường hợp nặng, cơ lưng co thắt dữ dội khiến bệnh nhân cong người hình cánh cung, chỉ có gót chân và đầu chạm giường. Đây là một trong những hình ảnh đặc trưng và đáng sợ nhất của bệnh uốn ván.
Rối loạn hệ thần kinh thực vật: Sốt, vã mồ hôi, tăng huyết áp, nhịp tim nhanh bất thường.
Khó thở, suy hô hấp: Co thắt cơ thanh quản và cơ hô hấp có thể gây tắc nghẽn đường thở, dẫn đến suy hô hấp, đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở bệnh nhân uốn ván.
Khi xuất hiện những triệu chứng uốn ván này, bệnh nhân cần được cấp cứu và điều trị tích cực ngay lập tức.
Uốn ván có lây không? Uốn ván bạch hầu là gì?
Nhiều người thắc mắc uốn ván có lây không và uốn ván bạch hầu là gì
Uốn ván có lây không?
Uốn ván không lây truyền trực tiếp từ người sang người hoặc từ động vật sang người. Bệnh uốn ván là một bệnh nhiễm trùng không phải bệnh truyền nhiễm theo nghĩa thông thường (như cảm cúm, sởi...). Vi khuẩn uốn ván không thể tồn tại và gây bệnh trên bề mặt da hay trong dịch tiết của người bệnh để lây cho người khác. Chúng chỉ gây bệnh khi bào tử xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hở. Do đó, bạn hoàn toàn có thể chăm sóc người bệnh uốn ván mà không sợ bị lây nhiễm.
Phân biệt uốn ván và bạch hầu
Bạn có thể từng nghe cụm từ "uốn ván bạch hầu là gì". Thực chất, đây là hai bệnh hoàn toàn khác nhau nhưng thường được nhắc đến cùng nhau vì chúng đều là các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và có vắc xin phối hợp để phòng ngừa.
Uốn ván: Gây ra bởi độc tố của vi khuẩn Clostridium tetani, ảnh hưởng đến hệ thần kinh và gây co cứng cơ. Không lây từ người sang người.
Bạch hầu: Gây ra bởi vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae, ảnh hưởng đến đường hô hấp trên (họng, thanh quản), tạo màng giả và có thể tiết độc tố gây tổn thương tim, thận, thần kinh. Bệnh lây qua đường hô hấp (giọt bắn) từ người sang người.
Hai bệnh này hoàn toàn khác về tác nhân, cơ chế gây bệnh và đường lây truyền. Việc tiêm vắc xin "uốn ván - bạch hầu - ho gà" (ví dụ: vắc xin 3 trong 1 DPT, Tdap) là một biện pháp hiệu quả để phòng ngừa cả hai bệnh.
Phòng ngừa uốn ván với biện pháp hiệu quả nhất
Hiểu được uốn ván là như thế nào và mức độ nguy hiểm của nó, việc phòng ngừa là vô cùng cần thiết. Biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa uốn ván là tiêm vắc-xin.
Tiêm vắc-xin uốn ván: Đây là cách phòng ngừa chủ động và hiệu quả nhất. Vắc-xin uốn ván thường được tiêm theo một lịch trình nhất định cho trẻ em và người lớn. Đặc biệt, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai cần tiêm phòng uốn ván để bảo vệ bản thân và thai nhi (phòng uốn ván sơ sinh). Mũi tiêm nhắc lại là cần thiết sau mỗi 5-10 năm để duy trì miễn dịch.
Tiêm vắc-xin là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh uốn ván
Vệ sinh và xử lý vết thương đúng cách: Khi bị vết thương hở, dù nhỏ đến mấy, cũng cần được vệ sinh sạch sẽ bằng xà phòng và nước, sau đó sát trùng bằng dung dịch sát khuẩn (ví dụ: cồn, povidone-iodine). Nếu vết thương sâu, bẩn, hoặc do vật sắc nhọn gây ra, cần đến cơ sở y tế để được xử lý, tiêm huyết thanh kháng uốn ván (SAT) hoặc tiêm vắc-xin uốn ván bổ sung tùy theo tình trạng tiêm chủng của bạn.
Đảm bảo vô trùng trong y tế: Các thủ thuật y tế, phẫu thuật, nha khoa cần được thực hiện trong điều kiện vô trùng tuyệt đối để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm.
Vệ sinh cá nhân và môi trường: Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với đất bẩn, đặc biệt là khi có vết thương hở. Mang găng tay khi làm vườn hoặc tiếp xúc với môi trường có nguy cơ cao.
Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng các biện pháp đơn giản và hiệu quả. Việc nắm rõ uốn ván là như thế nào, các dấu hiệu uốn ván và nguyên nhân uốn ván sẽ giúp chúng ta nâng cao ý thức phòng bệnh. Hãy chủ động tiêm vắc-xin đầy đủ, xử lý vết thương đúng cách và tìm kiếm sự chăm sóc y tế khi cần thiết để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.
Bình Luận