Xét nghiệm chỉ số CEA là gì và khi nào nên thực hiện

Chỉ số CEA là gì là thắc mắc phổ biến khi đi khám tổng quát hay tầm soát ung thư. Đây là một dấu ấn sinh học được xét nghiệm trong máu để hỗ trợ chẩn đoán và theo dõi một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng, phổi và tuyến tụy.

Chỉ số CEA là gì và vì sao nó quan trọng?

CEA là viết tắt của Carcinoembryonic Antigen – một loại kháng nguyên có mặt trong các tế bào biểu mô tuyến ở giai đoạn phôi thai, đặc biệt là trong niêm mạc ruột. Khi trưởng thành, nồng độ CEA trong máu thường rất thấp hoặc hầu như không phát hiện.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp bệnh lý, đặc biệt là ung thư, lượng kháng nguyên này có thể tăng cao bất thường.

Chính vì vậy, xét nghiệm chỉ số CEA được sử dụng như một công cụ hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán, theo dõi và tiên lượng bệnh, nhất là các bệnh lý ác tính như ung thư đại trực tràng, ung thư phổi, ung thư vú, dạ dày hoặc tụy.

Mức chỉ số CEA bao nhiêu là bình thường?

Mức CEA bình thường sẽ thay đổi tùy theo thể trạng và thói quen sống, đặc biệt là việc hút thuốc lá:

• Người không hút thuốc: < 2,5 ng/mL
• Người có hút thuốc: < 5 ng/mL
• Bệnh nhân có bệnh lý lành tính: thường dưới 10 ng/mL

Ngoài ra, CEA còn có thể được phát hiện trong các dịch cơ thể khác ngoài máu, và cũng có mức giới hạn riêng như:

• Dịch màng bụng: < 4,6 ng/mL
• Dịch màng phổi: giá trị cắt là 2,4 ng/mL
• Dịch não tủy: khoảng 1,5 ± 0,4 ng/mL

Khi chỉ số này vượt ngưỡng cho phép, đó có thể là tín hiệu cho thấy sự tồn tại của tế bào ung thư hoặc các rối loạn nghiêm trọng khác trong cơ thể.

>>> Xem thêm: Tìm hiểu chỉ số AQI là gì và các cấp độ ảnh hưởng sức khỏe

Những trường hợp nào cần làm xét nghiệm CEA?

Xét nghiệm CEA không được dùng để chẩn đoán ung thư một cách độc lập, nhưng lại đóng vai trò quan trọng trong các tình huống cụ thể sau:

Sàng lọc và hỗ trợ chẩn đoán ung thư

Khi bệnh nhân có các dấu hiệu nghi ngờ mắc ung thư biểu mô, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm CEA như một phương pháp hỗ trợ xác định. Tuy nhiên, kết quả này sẽ được phân tích đồng thời với các xét nghiệm khác như sinh thiết, chụp CT, nội soi,... để đưa ra chẩn đoán chính xác.

Theo dõi hiệu quả điều trị

Đối với bệnh nhân đã được xác định mắc ung thư, việc đo chỉ số CEA trước và sau khi điều trị giúp đánh giá tiến triển của bệnh. Nếu chỉ số này giảm dần sau phẫu thuật hoặc hóa trị, đó là dấu hiệu tốt cho thấy khối u đang đáp ứng với điều trị.

Ngược lại, nếu CEA tiếp tục tăng, bác sĩ sẽ cân nhắc thay đổi phác đồ hoặc thực hiện thêm các biện pháp chuyên sâu hơn.

Giám sát tái phát và di căn

Một trong những ứng dụng quan trọng nhất của CEA là giúp phát hiện sớm các trường hợp tái phát hoặc di căn sau điều trị. Việc tăng dần chỉ số CEA theo thời gian có thể cho thấy ung thư đang trở lại hoặc di chuyển đến cơ quan khác.

Lúc này, việc làm xét nghiệm định kỳ sẽ đóng vai trò then chốt trong tiên lượng và đưa ra quyết định điều trị tiếp theo.

Chỉ số CEA tăng nói lên điều gì?

Sự gia tăng chỉ số CEA có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả bệnh lý ác tính và lành tính. Dưới đây là một số ý nghĩa phổ biến khi chỉ số CEA vượt ngưỡng bình thường:

• Tăng nhẹ hoặc dao động: Có thể là dấu hiệu của khối u nhỏ, mới hình thành hoặc bệnh lý viêm nhiễm như viêm ruột thừa, viêm loét dạ dày, viêm túi mật...
• Tăng cao rõ rệt: Thường gặp ở bệnh nhân có khối u lớn, hoặc ung thư giai đoạn tiến triển.
• Tăng liên tục theo thời gian: Cho thấy khối u có thể tái phát hoặc đang phát triển, di căn.
• Không tăng trong một số trường hợp: Có thể xảy ra khi khối u không tiết ra CEA, điều này khiến việc theo dõi bằng chỉ số này không hiệu quả.

Điều quan trọng là không nên chỉ dựa vào một lần xét nghiệm CEA duy nhất để kết luận bất kỳ vấn đề nghiêm trọng nào. Bác sĩ sẽ cần theo dõi xu hướng chỉ số CEA qua nhiều lần xét nghiệm và kết hợp cùng các dấu hiệu lâm sàng khác để đưa ra đánh giá toàn diện.

Có thể làm gì khi chỉ số CEA tăng?

Khi kết quả cho thấy chỉ số CEA tăng cao, bạn không nên quá lo lắng mà cần:

• Tái khám và làm thêm các xét nghiệm bổ sung
• Thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như CT, MRI, siêu âm...
• Tuân thủ điều trị theo hướng dẫn bác sĩ nếu có bệnh lý nghi ngờ
• Xây dựng lối sống lành mạnh, ngừng hút thuốc và hạn chế rượu bia

Xét nghiệm CEA sẽ mang lại hiệu quả cao nhất nếu được sử dụng đúng mục đích, đúng thời điểm, và trong tay các chuyên gia y tế giàu kinh nghiệm.

>>> Xem thêm: Giải mã chỉ số BMR là gì và cách áp dụng vào giảm cân

Hiểu rõ chỉ số CEA là gì sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe, phát hiện bệnh lý sớm, đặc biệt là các bệnh ung thư nguy hiểm. Việc xét nghiệm CEA nên được kết hợp với chẩn đoán lâm sàng và xét nghiệm chuyên sâu khác để có kết luận chính xác.