Bạn có từng nghe đến cụm từ chỉ số acid uric là gì khi khám sức khỏe tổng quát? Đây là một chỉ số phản ánh tình trạng chuyển hóa purin trong cơ thể, liên quan mật thiết đến bệnh gout và nhiều bệnh lý khác. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ và phòng ngừa hiệu quả.
Chỉ số acid uric là mức độ axit uric có trong máu, được tạo ra từ quá trình phân hủy purin trong cơ thể. Nồng độ acid uric cao có thể gây ra bệnh gout và các vấn đề về thận. Việc kiểm tra chỉ số này giúp đánh giá sức khỏe chuyển hóa và chức năng thận.
Acid uric là một hợp chất hóa học thuộc nhóm dị vòng, gồm cacbon, hydro, nitơ và oxy, có công thức phân tử C5H4N4O3. Trong cơ thể người, chất này hình thành qua quá trình phân hủy purin – một loại chất có mặt trong tế bào và thực phẩm hàng ngày như thịt đỏ, nội tạng động vật, hải sản hay bia rượu.
Acid uric được hòa tan trong máu, sau đó di chuyển đến thận để bài tiết ra ngoài qua đường tiểu. Tuy nhiên, nếu quá trình này bị rối loạn, nồng độ acid uric trong máu sẽ tăng cao, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Acid uric lần đầu được chiết xuất từ sỏi thận bởi nhà hóa học Thụy Điển Carl Wilhelm Scheele vào năm 1776. Đến năm 1882, hợp chất này được tổng hợp thành công từ glycine và urê trong điều kiện đặc biệt. Qua nhiều nghiên cứu, acid uric đã được xác định là một chỉ số quan trọng trong chẩn đoán các bệnh chuyển hóa, đặc biệt là bệnh gout
Chỉ số acid uric phản ánh lượng acid uric có trong máu. Đây là thông số thường được sử dụng trong các xét nghiệm sinh hóa nhằm đánh giá nguy cơ mắc bệnh gout, sỏi thận, hoặc ảnh hưởng của hóa trị – xạ trị đến chuyển hóa purin.
Việc đo lường chỉ số này giúp bác sĩ đánh giá tình trạng tích tụ urat trong cơ thể và đưa ra hướng điều trị phù hợp, nhất là ở người đang có triệu chứng viêm khớp hay các vấn đề về thận.
Nếu chỉ số acid uric tăng cao kéo dài, cơ thể sẽ khó đào thải hết lượng dư thừa. Lúc này, các tinh thể muối urat có thể lắng đọng tại khớp, mô mềm hoặc thận. Kết quả là người bệnh có thể gặp các cơn đau gout cấp tính, sưng khớp, hoặc hình thành hạt tophi dưới da. Về lâu dài, nguy cơ suy thận cũng có thể xảy ra.
Hiểu được mức độ bình thường của chỉ số acid uric là điều cần thiết để phòng tránh các bệnh lý nguy hiểm như gout, sỏi thận hay rối loạn chuyển hóa. Chỉ số này có thể khác nhau tùy theo giới tính, tình trạng sức khỏe và thậm chí là chế độ ăn uống hàng ngày.
Ở người bình thường, nồng độ acid uric trong máu dao động trong khoảng như sau:
Do ảnh hưởng của hormone estrogen giúp tăng đào thải acid uric qua thận, nữ giới thường có chỉ số thấp hơn so với nam. Tuy nhiên, sau tuổi mãn kinh, sự chênh lệch này sẽ giảm dần.
Để đánh giá mức độ nguy cơ, chỉ số acid uric thường được chia thành các mức cụ thể như sau:
Để biết chính xác chỉ số acid uric trong máu là bao nhiêu, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh làm các xét nghiệm chuyên sâu, phổ biến nhất là:
Xét nghiệm máu định lượng acid uric: Đây là phương pháp thường dùng nhất. Mẫu máu được lấy từ tĩnh mạch, sau đó phân tích nồng độ acid uric trong huyết tương.
Xét nghiệm nước tiểu 24 giờ: Trong một số trường hợp, xét nghiệm nước tiểu được dùng để đánh giá khả năng đào thải acid uric qua thận. Việc này giúp xác định nguyên nhân gây tăng acid uric – do tăng sản xuất hay do giảm đào thải.
Ai nên kiểm tra chỉ số acid uric?
>>> Tìm hiểu thêm: BMI là chỉ số gì và cách tính đúng cho mọi đối tượng
Tình trạng tăng acid uric trong máu có thể đến từ nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất dẫn đến rối loạn chỉ số này:
Do yếu tố di truyền
Mặc dù hiếm gặp, nhưng một số bất thường di truyền có thể là nguyên nhân khiến nồng độ acid uric trong máu tăng cao. Điển hình là hội chứng Lesch-Nyhan, một rối loạn do đột biến gen HPRT1 – chịu trách nhiệm tạo ra enzyme hỗ trợ loại bỏ acid uric khỏi cơ thể.
Khi cơ thể không sản xuất đủ enzyme này, acid uric sẽ tích tụ dần, dẫn đến bệnh gout, tổn thương thận hoặc các rối loạn thần kinh khác.
Do sự tăng chuyển hóa purin
Người mắc các loại ung thư phát triển nhanh như u lympho, bạch cầu cấp tính hoặc di căn lan rộng thường có quá trình phân giải tế bào mạnh mẽ, khiến purin bị phá vỡ nhiều hơn bình thường.
Ngoài ra, hóa trị liệu có thể kích hoạt "hội chứng phân giải khối u", khi hàng loạt tế bào ung thư chết đi cùng lúc, làm giải phóng một lượng lớn purin vào máu, khiến acid uric tăng đột biến.
Do giảm khả năng đào thải acid uric
Thận là cơ quan chính lọc và loại bỏ acid uric ra ngoài cơ thể. Ở người mắc bệnh thận mạn tính, chức năng bài tiết suy giảm khiến acid uric tích tụ dần trong máu. Không chỉ bệnh thận, mà các rối loạn nội tiết hoặc chuyển hóa như tiểu đường, suy giáp cũng có thể làm gián đoạn cơ chế đào thải này, dẫn tới chỉ số acid uric tăng cao bất thường.
Do chế độ ăn uống và sinh hoạt không hợp lý
Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm giàu purin như nội tạng động vật, thịt đỏ, hải sản, cùng với thói quen uống rượu bia thường xuyên, là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến chỉ số acid uric tăng cao.
Ngoài ra, nhịn ăn khắt khe hoặc tập thể dục cường độ cao liên tục cũng có thể gây ảnh hưởng. Trong các trường hợp này, cơ thể sẽ tự phân giải mô để tạo năng lượng, sinh ra nhiều purin hơn và giảm hiệu quả đào thải của thận.
Các yếu tố nguy cơ khác
Một số tình trạng và lối sống sau đây cũng có thể góp phần làm tăng acid uric máu:
Khi kết quả xét nghiệm cho thấy nồng độ acid uric trong máu tăng cao, điều quan trọng nhất là không nên chủ quan. Dưới đây là những biện pháp thiết thực giúp kiểm soát và cải thiện chỉ số acid uric:
Điều chỉnh chế độ ăn, giảm thực phẩm giàu purin
Thực phẩm chứa nhiều purin chính là nguyên nhân hàng đầu làm gia tăng acid uric. Bạn cần:
Thay vào đó, bạn nên ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ và ít purin để giảm áp lực cho gan và thận trong quá trình chuyển hóa.
Tăng cường rau xanh, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ
Một chế độ ăn lành mạnh nên bao gồm nhiều rau củ quả giàu chất xơ như:
Chất xơ giúp làm chậm quá trình hấp thu đạm, từ đó giảm lượng purin chuyển hóa thành acid uric. Đồng thời, vitamin C trong hoa quả cũng hỗ trợ đào thải acid uric ra ngoài cơ thể hiệu quả hơn.
Uống đủ nước mỗi ngày
Uống đủ nước là cách đơn giản mà cực kỳ hiệu quả để hỗ trợ thận đào thải acid uric qua nước tiểu. Lượng nước lý tưởng cho người trưởng thành là từ 2 đến 3 lít/ngày, tùy vào thể trạng và điều kiện sức khỏe.
Với người không mắc bệnh tim mạch, có thể tham khảo dùng thêm nước khoáng kiềm nhẹ như nước soda không đường để kiềm hóa nước tiểu, giúp tăng khả năng loại bỏ acid uric.
Duy trì hoạt động thể chất thường xuyên
Lối sống ít vận động và thừa cân là yếu tố nguy cơ khiến acid uric dễ tăng cao. Hãy duy trì tập luyện mỗi ngày với các bộ môn nhẹ nhàng như:
Tập thể dục đều đặn không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn thúc đẩy quá trình trao đổi chất, hỗ trợ gan và thận hoạt động hiệu quả hơn.
Thăm khám định kỳ và sử dụng thuốc theo chỉ định
Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp bạn theo dõi mức độ acid uric trong máu một cách chính xác. Nếu chỉ số vượt ngưỡng bình thường hoặc đã có dấu hiệu bệnh gout, bác sĩ có thể kê đơn:
Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc nếu chưa có hướng dẫn từ bác sĩ, vì một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến chức năng gan, thận hoặc gây tác dụng phụ nghiêm trọng.
>>> Tìm hiểu thêm: Chỉ số AC trong siêu âm thai là gì và có ý nghĩa ra sao
Việc nắm rõ chỉ số acid uric là gì giúp bạn chủ động hơn trong việc theo dõi sức khỏe, phòng ngừa bệnh gout cũng như các vấn đề chuyển hóa. Hãy duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn hợp lý và thăm khám định kỳ để giữ chỉ số này luôn ổn định.
Bình Luận