Chỉ số GPT là gì? Những điều cần biết rõ nhất về chỉ số này

Chỉ số GPT là gì là một trong những thắc mắc phổ biến khi đi xét nghiệm máu, đặc biệt là kiểm tra chức năng gan. GPT có vai trò quan trọng trong việc đánh giá tổn thương gan và chẩn đoán nhiều bệnh lý nguy hiểm. Cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài viết sau.

Chỉ số GPT là gì?

GPT, hay còn gọi là ALT (Alanine Aminotransferase), là một loại enzyme chủ yếu được tìm thấy trong tế bào gan. Ngoài gan, enzyme này cũng hiện diện ở thận, tim và cơ vân nhưng với nồng độ thấp hơn nhiều.

ALT có vai trò xúc tác cho quá trình chuyển hóa acid amin alanine thành các chất trung gian như pyruvate và glutamate – đây là những hợp chất giúp cơ thể tạo ra năng lượng.

Xét nghiệm ALT/GPT được sử dụng như một công cụ đặc hiệu để đánh giá mức độ tổn thương của gan. Khi gan gặp vấn đề, tế bào gan bị phá vỡ và GPT sẽ giải phóng vào máu, làm tăng nồng độ enzyme này trong huyết thanh. 

Do đó, chỉ số GPT thường được chỉ định trong việc chẩn đoán, theo dõi và điều trị các bệnh lý gan. Ngoài ra, GPT thường được đo cùng với AST (GOT) để có cái nhìn toàn diện hơn về chức năng gan.

Nguyên nhân khiến chỉ số GPT tăng cao

Chỉ số GPT tăng cao bất thường thường cho thấy gan đang bị tổn thương hoặc chịu ảnh hưởng từ các yếu tố bên ngoài. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Viêm gan virus: như viêm gan A, B, C, D, hoặc E.
• Lạm dụng rượu bia, đặc biệt là các loại rượu không rõ nguồn gốc, sử dụng kéo dài.
• Bệnh lý đường mật: viêm túi mật, sỏi mật, teo đường mật bẩm sinh, áp xe gan.
• Nhiễm ký sinh trùng như sốt rét, gây tổn thương mô gan.
• Tác động từ thuốc hoặc hóa chất độc gan: bao gồm thuốc kháng sinh, giảm đau, thuốc điều trị mạn tính.
• Bệnh lý gan mạn tính: như gan nhiễm mỡ, xơ gan, hoặc ung thư gan.

Ở người có sức đề kháng yếu, việc để chỉ số GPT tăng kéo dài có thể dẫn đến xơ hóa gan, và về lâu dài, tăng nguy cơ chuyển sang ung thư gan nếu không được kiểm soát.

GPT tăng bao nhiêu là bình thường, bao nhiêu là nguy hiểm?

Giá trị GPT trong giới hạn bình thường

Mức GPT trong máu phản ánh trực tiếp sức khỏe của gan. Ở người bình thường, chỉ số này thường nằm trong các khoảng như sau:

• Người trưởng thành: dao động từ 4 đến 36 đơn vị/L, tùy theo phòng xét nghiệm và phương pháp đo.
• Người lớn tuổi: chỉ số có thể nhỉnh hơn một chút do ảnh hưởng của tuổi tác và các bệnh lý kèm theo.
• Trẻ sơ sinh: thường có mức GPT cao gấp đôi người lớn, vì gan của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh nên hoạt động men gan có thể dao động nhiều hơn.

Mức tăng GPT và ý nghĩa lâm sàng

Khi nồng độ GPT vượt khỏi ngưỡng bình thường, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo gan đang bị tổn thương. Tùy mức độ tăng, ý nghĩa sẽ khác nhau:

• Tăng nhẹ (< 100 UI/L): Đây là tình trạng phổ biến trong gan nhiễm mỡ, viêm gan mạn tính nhẹ, hoặc người dùng thuốc có ảnh hưởng nhẹ đến gan. Dù không quá nghiêm trọng nhưng cần theo dõi định kỳ.
• Tăng vừa (< 300 UI/L): Có thể liên quan đến viêm gan do rượu, ngộ độc thuốc hoặc tổn thương gan mức độ trung bình. Lúc này, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm khác để đánh giá tổng thể chức năng gan.
• Tăng cao (> 200–300 UI/L): Đây là mức cảnh báo viêm gan cấp, tổn thương gan nặng hoặc nhiễm độc gan cấp tính. Người bệnh cần được theo dõi sát và điều trị sớm để tránh biến chứng như xơ gan hoặc suy gan cấp.

Khi nào cần làm xét nghiệm GPT/ALT?

Xét nghiệm GPT thường được bác sĩ chỉ định trong các trường hợp sau:

• Nghi ngờ tổn thương gan: do viêm gan virus, gan nhiễm độc, xơ gan
• Kiểm tra nguyên nhân vàng da: giúp phân biệt nguyên nhân từ gan hay máu
• Theo dõi tổn thương gan khi đang điều trị bệnh bằng các thuốc có nguy cơ độc gan (như thuốc kháng lao, thuốc tim mạch, thuốc hạ lipid máu…)
• Đánh giá ảnh hưởng của rượu bia đối với chức năng gan

Các yếu tố có thể làm sai lệch kết quả xét nghiệm GPT

Kết quả xét nghiệm ALT (hay còn gọi là GPT) có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố bên ngoài hoặc thói quen sinh hoạt hàng ngày. Hiểu rõ các yếu tố này sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn và nhận được kết quả chính xác hơn khi kiểm tra chức năng gan.

Tiêm thuốc vào cơ

Việc tiêm thuốc trực tiếp vào cơ, đặc biệt là tiêm bắp tay hoặc đùi, có thể kích thích cơ thể giải phóng enzyme ALT từ mô cơ vào máu, dẫn đến kết quả xét nghiệm bị tăng giả.

Tập luyện thể lực nặng hoặc chấn thương cơ

Hoạt động thể chất cường độ cao, chẳng hạn như nâng tạ, chạy đường dài hoặc thể thao đối kháng trước khi xét nghiệm có thể khiến cơ bắp tổn thương nhẹ và giải phóng ALT vào máu. Tình trạng này có thể khiến chỉ số ALT tăng nhẹ trong khi gan hoàn toàn bình thường.

Phẫu thuật hoặc thủ thuật gần đây

Nếu bạn vừa trải qua một ca phẫu thuật, can thiệp mạch vành, hoặc đặt ống thông tim, cơ thể có thể phản ứng bằng cách tăng một số loại enzyme, trong đó có ALT. Vì vậy, kết quả xét nghiệm trong thời gian này có thể không phản ánh đúng tình trạng gan.

Dùng thảo dược hoặc thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc

Một số sản phẩm từ thảo dược, thuốc đông y hoặc thực phẩm chức năng không có kiểm nghiệm lâm sàng rõ ràng có thể chứa hoạt chất ảnh hưởng đến gan. Dù được cho là “tự nhiên”, chúng vẫn có khả năng làm tăng enzyme ALT một cách không mong muốn.

Một số loại thuốc có thể làm tăng ALT

Một số loại thuốc phổ biến dưới đây đã được ghi nhận có khả năng làm tăng men gan, kể cả khi bạn không có bệnh lý về gan:

• Paracetamol (Acetaminophen) – thuốc giảm đau hạ sốt
• Allopurinol – điều trị gút
• Thuốc tránh thai nội tiết tố
• Oxacillin, Quinidine, Verapamil – thuộc nhóm kháng sinh hoặc thuốc tim mạch

Nếu đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào kể trên, bạn nên thông báo trước với bác sĩ để được hướng dẫn ngừng tạm thời hoặc điều chỉnh thời điểm làm xét nghiệm phù hợp.

>>> Khám phá thêm: Chỉ số glucose là gì và có ý nghĩa ra sao với sức khỏe

Cần chuẩn bị gì trước khi xét nghiệm GPT (ALT)?

Để kết quả xét nghiệm men gan GPT phản ánh chính xác tình trạng chức năng gan, bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng và tuân thủ một số hướng dẫn quan trọng dưới đây:

Hạn chế hoạt động thể chất mạnh

Các bài tập thể dục cường độ cao, lao động nặng hoặc vận động quá sức trong 24 giờ trước khi xét nghiệm có thể làm tăng tạm thời chỉ số GPT do ảnh hưởng đến cơ và gan. Vì vậy, bạn nên ưu tiên nghỉ ngơi và giữ cơ thể thư giãn trước khi lấy máu.

Cung cấp đầy đủ thông tin y tế

Hãy chủ động thông báo cho nhân viên y tế hoặc bác sĩ biết:

• Tất cả loại thuốc bạn đang sử dụng, kể cả thuốc kê đơn, không kê đơn, thảo dược và thực phẩm chức năng.
• Tiền sử dị ứng thuốc hoặc phản ứng bất thường từng gặp trong quá khứ.
• Tình trạng mang thai hoặc nếu bạn đang nghi ngờ mình có thai.
• Thủ thuật y tế gần đây như phẫu thuật, đặt ống thông tim, tiêm bắp… vì những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Chủ động trao đổi với bác sĩ

Nếu có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến xét nghiệm GPT, bạn hoàn toàn có thể hỏi bác sĩ để hiểu rõ hơn. Một số câu hỏi phổ biến như:

• Tôi có cần phải nhịn ăn trước khi xét nghiệm không?
• Xét nghiệm này thực hiện ra sao, có gây khó chịu không?
• Chỉ số GPT tăng thì có ý nghĩa gì đối với sức khỏe?

Việc hiểu rõ quy trình giúp bạn yên tâm và hợp tác tốt hơn trong suốt quá trình xét nghiệm.

Lựa chọn trang phục phù hợp

Khi đi lấy máu xét nghiệm, bạn nên mặc áo tay ngắn hoặc áo dễ xắn tay để tạo thuận lợi cho nhân viên y tế tiếp cận tĩnh mạch ở cánh tay. Điều này giúp quá trình lấy máu diễn ra nhanh chóng, chính xác và ít gây khó chịu.

Biện pháp phòng ngừa tăng men gan GPT hiệu quả

Tăng GPT là dấu hiệu cảnh báo tổn thương gan. Để duy trì gan khỏe mạnh và giữ men gan ổn định, bạn nên áp dụng các thói quen tốt dưới đây:

Ăn uống điều độ và lành mạnh

• Tăng cường rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt để bổ sung vitamin và chất chống oxy hóa giúp gan giải độc hiệu quả.
• Hạn chế đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đường và muối.
• Tránh rượu, bia, cà phê và các chất kích thích – những yếu tố hàng đầu gây tổn thương gan.
• Không hút thuốc lá để giảm nguy cơ ung thư gan và tổn thương tế bào gan.

Ngủ sớm và đúng giờ

Ngủ đủ giấc, đặc biệt là trước 11 giờ đêm, giúp gan có đủ thời gian phục hồi và thực hiện chức năng thải độc. Thói quen sinh hoạt lành mạnh vào ban đêm rất quan trọng cho sức khỏe gan.

Uống đủ nước mỗi ngày

• Mỗi người nên uống từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày, chia thành nhiều lần để giúp gan hoạt động trơn tru.
• Không nên uống quá nhiều nước một lúc; mỗi lần chỉ nên uống khoảng 150–200ml là phù hợp.

Hạn chế lạm dụng thuốc

• Tránh dùng thuốc không cần thiết hoặc không theo chỉ định.
• Cẩn trọng với các loại thuốc có nguy cơ gây độc cho gan (như thuốc giảm đau, hạ sốt, thuốc hạ mỡ máu...).
• Nếu cần hỗ trợ chức năng gan, hãy chọn chế phẩm có nguồn gốc rõ ràng, ưu tiên các sản phẩm từ thiên nhiên đã qua kiểm nghiệm lâm sàng.

Tập thể dục thường xuyên

• Các hoạt động như đi bộ, đạp xe, bơi lội hoặc chạy bộ nhẹ nhàng giúp tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ gan hoạt động hiệu quả.
• Mỗi ngày nên dành ít nhất 30 phút vận động, duy trì đều đặn 4–5 lần mỗi tuần.

Phòng ngừa lây nhiễm viêm gan

• Tiêm vắc xin phòng viêm gan A, B theo khuyến cáo của bác sĩ.
• Quan hệ tình dục an toàn, sử dụng bao cao su đúng cách.
• Nếu trong gia đình có người bị bệnh gan, bạn nên khám sức khỏe định kỳ để theo dõi men gan và phát hiện sớm bất thường.

>>> Khám phá thêm: Chỉ số GOT là gì và có ý nghĩa gì trong xét nghiệm máu

Qua bài viết, bạn đã hiểu rõ chỉ số GPT là gì, ý nghĩa của nó trong xét nghiệm và cách nhận biết các dấu hiệu bất thường. Nếu kết quả GPT không nằm trong ngưỡng bình thường, bạn nên tham khảo bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.