Chất điện giải là gì? Những điều bạn cần biết ngay

Chất điện giải là gì? Đây là câu hỏi được nhiều người quan tâm khi nhắc đến sức khỏe và dinh dưỡng. Chất điện giải đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng nước, hỗ trợ chức năng thần kinh, cơ bắp và điều hòa huyết áp trong cơ thể.

Chất điện giải là gì?

Chất điện giải là các khoáng chất có mang điện tích, tồn tại trong máu, dịch cơ thể và tế bào, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động sinh lý bình thường của cơ thể. Những khoáng chất này gồm có natri, kali, canxi, magie, clorua..., giúp điều hòa cân bằng nước – điện giải, hỗ trợ dẫn truyền xung thần kinh, và tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng.

Việc bổ sung nước điện giải mang lại nhiều lợi ích, bao gồm duy trì thể trạng ổn định, hỗ trợ vận động, giảm nguy cơ mất nước và tăng cường khả năng hồi phục sau vận động thể chất hoặc khi cơ thể bị mất nước do sốt, tiêu chảy hay đổ mồ hôi nhiều.

Vì sao cơ thể bạn cần chất điện giải?

Khi cơ thể hoạt động với cường độ cao hoặc bị mất nước do thời tiết nắng nóng, tập luyện kéo dài, sốt cao, tiêu chảy hay nôn mửa, tình trạng mất cân bằng điện giải có thể xảy ra. Điều này gây ra cảm giác mệt mỏi, suy nhược, thậm chí là rối loạn nhịp tim hay co giật.

Trong những tình huống như vậy, việc bổ sung các chất điện giải tự nhiên như natri, kali, canxi, magie… là điều cực kỳ quan trọng. Nó giúp khôi phục lại nguồn năng lượng đã tiêu hao và đảm bảo các chức năng sống diễn ra ổn định.

Chất điện giải đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì cân bằng nội môi và hỗ trợ quá trình trao đổi chất. Điều này đặc biệt quan trọng với các cơ quan như tim mạch, hệ thần kinh và hệ tuần hoàn.

Ngoài ra, các khoáng chất điện giải còn giúp điều hòa hoạt động của hormone, cải thiện khả năng lưu thông máu. Nhờ đó, các tế bào trong cơ thể được nuôi dưỡng đầy đủ, giúp tăng khả năng phục hồi sau vận động.

Chất điện giải cũng tham gia vào việc duy trì lượng dịch ổn định trong cơ thể và giữ huyết áp ở mức an toàn. Điều này góp phần ngăn ngừa nguy cơ tăng huyết áp và hỗ trợ hoạt động hiệu quả của cơ bắp.

Đồng thời, chúng còn giúp cơ thể đào thải các chất cặn bã qua hệ bài tiết, từ đó giúp thanh lọc, tăng cường sức khỏe tổng thể. Khi cân bằng điện giải được duy trì, hiệu suất hoạt động cả về thể chất lẫn tinh thần cũng được nâng cao rõ rệt.

>>> Tìm hiểu thêm: Chất đạm là gì? Vai trò thiết yếu với sự sống con người

Ước tính nhu cầu chất điện giải theo giới tính

Nhu cầu bổ sung chất điện giải ở mỗi người phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giới tính, độ tuổi, cường độ vận động và môi trường làm việc. Những người thường xuyên tập thể thao hoặc hoạt động dưới thời tiết nắng nóng có xu hướng mất điện giải nhiều hơn, do đó cần bổ sung hợp lý để duy trì thể trạng.

Dưới đây là mức khuyến nghị hàng ngày cho một số chất điện giải thiết yếu:

• Natri (Na): Cả nam và nữ nên duy trì lượng natri tiêu thụ dưới 2.000 mg mỗi ngày. Việc bổ sung có thể thực hiện thông qua nước điện giải hoặc thực phẩm giàu muối – nhưng cần lưu ý tránh dư thừa gây hại cho tim mạch.
• Kali (K): Nhu cầu kali cho cả hai giới là khoảng 4.700 mg/ngày. Kali có thể được hấp thu thông qua các loại nước bù điện giải hoặc thực phẩm như chuối, bơ, khoai tây, rau xanh.
• Magie (Mg): Lượng magie cần thiết mỗi ngày cho nam giới rơi vào khoảng 330–350 mg, còn ở nữ giới là 255–265 mg. Magie có mặt trong các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên cám và rau lá xanh.
• Canxi (Ca): Cả nam và nữ đều nên bổ sung khoảng 800 mg canxi mỗi ngày, giúp duy trì xương chắc khỏe và hỗ trợ các hoạt động co bóp của cơ bắp. Các nguồn canxi phổ biến gồm sữa, các sản phẩm từ sữa, cá nhỏ ăn cả xương, và một số loại rau xanh.

Việc ước lượng đúng nhu cầu điện giải sẽ giúp bạn cân bằng sức khỏe nội môi, duy trì năng lượng ổn định và tối ưu hiệu suất vận động mỗi ngày.

Điều gì xảy ra khi cơ thể mất cân bằng điện giải?

Cơ thể sẽ rơi vào tình trạng mất cân bằng điện giải khi mất nước nghiêm trọng, chẳng hạn như đổ mồ hôi nhiều do sốt cao, tập luyện thể thao quá sức, hoặc mắc các bệnh lý kéo dài như tiêu chảy, nôn ói. 

Không chỉ vậy, các yếu tố khác như chế độ ăn uống thiếu khoa học, sử dụng thuốc lợi tiểu hoặc thuốc nhuận tràng trong thời gian dài, thậm chí là chấn thương nặng cũng có thể làm suy giảm nghiêm trọng lượng khoáng chất cần thiết, từ đó dẫn đến rối loạn điện giải trong cơ thể.

Một số triệu chứng thường gặp khi mất cân bằng điện giải bao gồm:

• Cảm thấy mệt mỏi, uể oải, giảm khả năng vận động và mất tập trung trong công việc.
• Cảm giác ngứa ran, chuột rút hoặc căng cứng các nhóm cơ, nhất là sau khi vận động.
• Đầy bụng, khó chịu, tiêu hóa kém, rối loạn tiêu hóa kéo dài.
• Rối loạn nhịp tim như tim đập nhanh bất thường, tim đập chậm hoặc có cảm giác hồi hộp, đánh trống ngực.
• Buồn nôn, nôn mửa và trong trường hợp nghiêm trọng, có thể dẫn đến co giật hoặc hôn mê.

Nếu tình trạng mất điện giải kéo dài và không được xử lý đúng cách, nguy cơ suy thận, tổn thương não và thậm chí tử vong có thể xảy ra. Chính vì vậy, việc bổ sung điện giải cần thực hiện một cách khoa học và hợp lý. 

Trong điều kiện thời tiết nắng nóng, vận động cường độ cao hoặc khi bị sốt, tiêu chảy, nên tăng cường bổ sung chất điện giải thông qua thực phẩm, nước uống chuyên dụng hoặc theo chỉ định của bác sĩ.

Tuy nhiên, không nên lạm dụng các sản phẩm điện giải mà chưa có tư vấn chuyên môn, bởi việc bổ sung quá mức cũng có thể gây phản tác dụng, dẫn đến tích lũy khoáng chất gây tổn hại chức năng gan, thận, hoặc ảnh hưởng đến huyết áp. 

Nếu có các biểu hiện bất thường như mệt mỏi kéo dài, tim đập không đều hay rối loạn tiêu hóa liên tục, bạn nên đến gặp chuyên gia y tế để được kiểm tra và hướng dẫn điều trị kịp thời.

Cách bù chất điện giải hiệu quả cho cơ thể

Chất điện giải đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì hoạt động bình thường của các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là hệ thần kinh, cơ bắp và hệ tuần hoàn. Khi bạn đổ nhiều mồ hôi do luyện tập, sốt cao, tiêu chảy, hoặc mất nước do thời tiết nắng nóng, cơ thể sẽ bị thiếu hụt điện giải, gây nên hàng loạt biểu hiện như mệt mỏi, chuột rút, nhức đầu, và thậm chí là rối loạn nhịp tim.

Để phòng tránh tình trạng mất cân bằng điện giải, bạn nên áp dụng một số cách bổ sung nước và khoáng chất dưới đây, phù hợp cho cả người hoạt động thể lực cao lẫn những ai cần bù nước hằng ngày:

Uống đủ nước lọc mỗi ngày

Nước lọc là cách đơn giản và tự nhiên nhất để bù nước, hỗ trợ quá trình trao đổi chất và giúp cơ thể đào thải độc tố qua tuyến mồ hôi và nước tiểu. Dù không chứa chất điện giải rõ rệt như các loại nước chuyên dụng, nước lọc vẫn giúp duy trì sự ổn định của môi trường nội bào.

Lời khuyên:

• Người trưởng thành nên uống từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày, tùy vào cân nặng và cường độ hoạt động.
• Nên uống nước đều đặn trong ngày, không đợi đến khi khát mới uống.
• Sau khi tập thể dục hoặc ra mồ hôi nhiều, hãy uống thêm nước để bù lượng nước mất đi.

Dùng sữa ít béo hoặc tách béo sau vận động

Sữa không chỉ là nguồn cung cấp protein phục hồi cơ bắp, mà còn rất giàu các chất điện giải như canxi, kali, magie và natri. Sữa ít béo hoặc tách béo giúp bổ sung năng lượng nhanh mà không gây tích mỡ thừa.

Lưu ý:

• Uống sữa sau khi vận động sẽ giúp cơ thể hấp thụ dưỡng chất tốt hơn.
• Tránh uống sữa ngay trước khi tập luyện vì có thể gây đầy hơi hoặc khó chịu dạ dày.

Ăn nhiều rau xanh và trái cây tươi

Trái cây và rau củ không chỉ chứa lượng nước cao mà còn rất giàu khoáng chất cần thiết để tái tạo năng lượng cho cơ thể. Các loại như cam, chuối, dưa hấu, dứa, rau bina, cải xoăn… đều cung cấp kali, magie, canxi và chất xơ – những yếu tố quan trọng trong việc giữ cân bằng điện giải.

Gợi ý món ăn:

• Sinh tố trái cây tươi hoặc rau củ ép.
• Salad rau trộn kèm trái cây và hạt.
• Trái cây tươi như chuối, kiwi, cam, lựu… dùng như bữa phụ.

Bổ sung nước điện giải chuyên dụng

Với những người vận động mạnh, chơi thể thao kéo dài hoặc bị mất nước nghiêm trọng do bệnh lý, việc chỉ uống nước lọc là chưa đủ. Khi đó, bạn nên bổ sung nước uống điện giải có chứa natri, kali, magie và đôi khi là glucose để phục hồi nhanh hơn.

Lưu ý:

• Nên chọn loại không đường hoặc ít đường nếu bạn muốn kiểm soát lượng calo.
• Không nên lạm dụng nước bù điện giải nếu không thực sự cần thiết để tránh làm mất cân bằng ion trong máu.

Uống trà và cà phê có kiểm soát

Mặc dù trà và cà phê có thể cung cấp nước cho cơ thể, nhưng caffeine trong chúng có thể làm tăng lượng nước tiểu, khiến cơ thể mất nước nhẹ nếu sử dụng quá mức.

Khuyến nghị:

• Hạn chế dưới 2 – 3 tách nhỏ/ngày (tương đương 250 – 300 mg caffeine).
• Ưu tiên các loại trà thảo mộc hoặc trà xanh ít caffeine nếu uống thường xuyên.
• Tránh uống cà phê thay thế hoàn toàn nước lọc trong ngày.

>>> Tìm hiểu thêm: Chất dẫn điện là gì? Tìm hiểu tính chất và ứng dụng

Hiểu rõ chất điện giải là gì giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe mỗi ngày. Việc bổ sung chất điện giải đúng cách không chỉ cải thiện thể lực mà còn ngăn ngừa mất nước, đặc biệt trong thời tiết nóng hoặc sau khi vận động cường độ cao.