Chỉ số SpO2 là gì là câu hỏi nhiều người quan tâm khi theo dõi sức khỏe tại nhà, nhất là sau đại dịch. Đây là chỉ số quan trọng phản ánh mức độ bão hòa oxy trong máu – yếu tố sống còn đối với hoạt động của tế bào, tim mạch và não bộ.
Oxy là yếu tố không thể thiếu cho sự sống, đóng vai trò then chốt trong quá trình hô hấp và trao đổi chất. Khi hít thở, oxy đi vào phổi và được máu hấp thụ, sau đó hemoglobin (Hb) – một thành phần quan trọng trong hồng cầu – sẽ vận chuyển oxy đến toàn bộ cơ thể. Mỗi phân tử hemoglobin có khả năng liên kết với 4 phân tử oxy, khi gắn đủ thì gọi là trạng thái bão hòa oxy.
SpO2 (Saturation of Peripheral Oxygen) là viết tắt cho độ bão hòa oxy ngoại vi trong máu – tức tỉ lệ hemoglobin có liên kết với oxy (HbO2) trên tổng lượng hemoglobin trong máu. Nếu tất cả các hemoglobin đều mang theo oxy, SpO2 sẽ đạt 100%.
Ở người bình thường, chỉ số này dao động trong khoảng 95% đến 100%, và được xem là mức ổn định. Nếu SpO2 giảm xuống dưới 90%, đây là dấu hiệu cảnh báo tình trạng thiếu oxy máu, cần được xử lý kịp thời.
Cùng với các dấu hiệu sinh tồn khác như nhịp tim, huyết áp, thân nhiệt và nhịp thở, SpO2 cũng là một chỉ số sống còn của cơ thể. Thiếu oxy kéo dài có thể khiến não, tim, gan và nhiều cơ quan khác tổn thương nghiêm trọng.
Chỉ số SpO2 đo mức độ bão hòa oxy trong máu, giúp theo dõi chức năng hô hấp. Đây là công cụ quan trọng trong chẩn đoán và điều trị các bệnh về tim, phổi.
Theo dõi bệnh nhân cấp cứu và hồi sức
SpO2 là một trong những chỉ số cơ bản được giám sát liên tục trong các ca hồi sức, đặc biệt là với bệnh nhân thở máy hoặc cần hỗ trợ oxy. Nhờ thiết bị đo SpO2, các bác sĩ dễ dàng đánh giá khả năng oxy hóa máu của bệnh nhân để điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời.
Phát hiện sớm ngộ độc khí CO
Khí carbon monoxide (CO) có thể thay thế oxy khi liên kết với hemoglobin, tạo thành carboxyhemoglobin (COHb), làm giảm lượng oxy vận chuyển trong máu. Việc đo SpO2 sẽ giúp phát hiện sự suy giảm bão hòa oxy, hỗ trợ chẩn đoán ngộ độc khí CO – thường gặp trong các trường hợp đốt than trong không gian kín.
Đánh giá huyết áp thấp
SpO2 có thể phản ánh mức độ lưu thông máu trong cơ thể. Khi huyết áp hạ thấp dưới 30mmHg, áp lực tưới máu kém sẽ làm giảm độ bão hòa oxy. Nếu đo ở đầu ngón tay không chính xác, bác sĩ có thể chuyển đầu dò lên trán để theo dõi nhanh và sát hơn.
Phát hiện thiếu máu
Trong các trường hợp thiếu máu, nồng độ hemoglobin giảm dù lượng oxy vẫn đủ. Máy đo SpO2 dựa vào mạch đập để phân tích, và khi lượng hemoglobin giảm xuống dưới mức 2–3g/dL, thiết bị có thể xác định được dấu hiệu thiếu máu thông qua chỉ số SpO2.
Đánh giá tình trạng giảm thông khí
SpO2 cũng được dùng để phát hiện tình trạng giảm thông khí – khi bệnh nhân hô hấp không đủ để cung cấp lượng oxy cần thiết. Tuy nhiên, lưu ý chỉ số này chỉ có giá trị chính xác khi bệnh nhân không được hỗ trợ thở oxy.
Hỗ trợ điều trị bệnh về đường hô hấp
Những người mắc các bệnh về hô hấp như viêm phổi, hen suyễn, COPD… thường được theo dõi chỉ số SpO2 liên tục. Khi chỉ số này giảm xuống dưới 93%, bệnh nhân sẽ được chỉ định thở oxy cho đến khi chỉ số hồi phục về mức an toàn (từ 97–100%).
Trong môi trường làm việc bí khí hoặc thiếu oxy như hầm lò, nhà máy, lò đốt…, việc sử dụng máy đo SpO2 giúp xác định nhanh tình trạng thiếu oxy để có phương án xử lý phù hợp.
Việc theo dõi chỉ số SpO2 là một bước quan trọng trong chăm sóc sức khỏe, đặc biệt với những trường hợp có nguy cơ rối loạn hô hấp hoặc tuần hoàn. Dưới đây là những tình huống điển hình cần đo SpO2:
Bệnh nhân trước, trong và sau phẫu thuật: Việc theo dõi SpO2 giúp kiểm soát lượng oxy máu và đảm bảo an toàn trong quá trình gây mê, hồi tỉnh cũng như ngăn ngừa biến chứng hậu phẫu.
Trẻ sơ sinh sinh non hoặc gặp vấn đề hô hấp: Những trẻ bị suy hô hấp, loạn sản phổi hoặc có hệ hô hấp chưa hoàn thiện cần được theo dõi oxy máu liên tục để bác sĩ kịp thời can thiệp nếu phát hiện dấu hiệu thiếu oxy.
Người mắc các bệnh lý tim mạch và hô hấp mạn tính như: suy tim, suy hô hấp, rối loạn nhịp tim, sốc, truỵ mạch, hoặc tụt huyết áp – đều là các tình huống dễ dẫn đến giảm oxy máu, cần đo SpO2 thường xuyên để kiểm soát biến chứng.
Trường hợp cần hồi sức tích cực, như bệnh nhân bị đột quỵ, nhược cơ nặng, hoặc tổn thương tuỷ sống cổ gây yếu liệt cơ hô hấp, chỉ số SpO2 là cơ sở để bác sĩ theo dõi chức năng hô hấp và hỗ trợ thở hiệu quả.
Trong cấp cứu ngừng tuần hoàn hoặc chấn thương nặng, việc theo dõi SpO2 giúp đánh giá hiệu quả hồi sức tim phổi và xác định mức độ phục hồi oxy hoá mô của bệnh nhân.
Đánh giá hiệu quả điều trị: Đo SpO2 là cách đơn giản, không xâm lấn nhưng rất hữu ích để bác sĩ theo dõi tiến triển bệnh lý, điều chỉnh liệu pháp thở oxy, thuốc hoặc phương pháp hỗ trợ phù hợp nhằm cải thiện chức năng hô hấp nhanh chóng.
>>> Xem thêm: Chỉ số RDW là gì và có ý nghĩa ra sao với sức khỏe
Để đảm bảo kết quả đo SpO2 phản ánh đúng tình trạng oxy máu của bệnh nhân, cần lưu ý những điểm sau:
Đọc tín hiệu sóng ổn định: Máy đo SpO2 thường hiển thị sóng xung động, cần đảm bảo sóng rõ ràng và ổn định theo nhịp tim để có số đo chính xác.
Theo dõi liên tục trong các tình huống nguy hiểm: Trong cấp cứu hoặc bệnh lý nặng, việc giám sát liên tục giúp kịp thời phát hiện tụt oxy và xử trí ngay, hạn chế nguy cơ suy hô hấp hoặc biến chứng nặng.
Tránh kẹp quá chặt hoặc sử dụng lâu ở một vị trí: Nếu sử dụng đầu dò ở ngón tay trong thời gian dài, cần thay đổi vị trí thường xuyên để tránh tổn thương mô và đảm bảo lưu thông máu tốt.
Lưu ý các yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác:
Ngoài ra, nên sử dụng thiết bị đạt chuẩn y tế và được hiệu chuẩn định kỳ để đảm bảo độ tin cậy trong theo dõi lâm sàng.
Mặc dù SpO2 là công cụ theo dõi hữu ích và dễ thực hiện, nhưng kết quả đo có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bên ngoài. Việc bệnh nhân cử động nhiều khi đo, tay lạnh, huyết áp thấp hoặc lưu lượng máu yếu ở đầu ngón tay có thể làm kết quả không chính xác. Ngoài ra, móng tay sơn màu đậm hoặc thiết bị kẹp không đúng cách cũng khiến máy đọc sai số.
Đặc biệt, ở những người bị ngộ độc khí carbon monoxide (CO), thiết bị đo SpO2 có thể cho kết quả cao giả tạo. Điều này xảy ra vì máy không phân biệt được giữa oxy và CO khi gắn với hemoglobin. Do đó, trong trường hợp nghi ngờ, cần thực hiện thêm xét nghiệm khí máu động mạch để đánh giá chính xác tình trạng oxy hóa máu.
Chỉ số SpO2 thể hiện tỷ lệ phần trăm hemoglobin trong máu có gắn với oxy, phản ánh tình trạng oxy hóa máu của cơ thể. Ví dụ, nếu máy đo hiển thị SpO2 ở mức 98%, điều đó có nghĩa là 98% lượng hemoglobin đang vận chuyển oxy, còn 2% không gắn oxy.
Ở người bình thường, chỉ số SpO2 lý tưởng dao động từ 95% đến 100%. Đây là mức oxy máu ổn định, đủ để duy trì hoạt động của các cơ quan trong cơ thể. Nếu SpO2 giảm xuống dưới 95% ở người lớn hoặc dưới 94% ở trẻ sơ sinh thì được xem là bất thường, cần theo dõi kỹ hơn.
Cụ thể, khi SpO2 từ 97% đến 99% thì lượng oxy trong máu được đánh giá là rất tốt. Nếu nằm trong khoảng từ 94% đến 96%, cơ thể có thể đang thiếu oxy nhẹ và cần cân nhắc hỗ trợ thở oxy. Khi chỉ số giảm xuống từ 90% đến 93%, đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy oxy máu thấp, người bệnh nên được bác sĩ kiểm tra và đánh giá chuyên sâu hơn.
Nếu SpO2 dưới 92% khi không thở oxy, hoặc dưới 95% ngay cả khi đang được hỗ trợ thở oxy, thì đó là cảnh báo về tình trạng suy hô hấp nghiêm trọng. Trong trường hợp chỉ số giảm xuống dưới 90%, bệnh nhân cần được cấp cứu khẩn cấp để tránh nguy cơ tổn thương não, tim, phổi hoặc thậm chí tử vong.
Khi chỉ số SpO2 giảm xuống dưới mức an toàn, cơ thể sẽ không được cung cấp đủ oxy để duy trì chức năng sống. Người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như thở gấp, khó thở, cảm giác hụt hơi, da xanh xao, môi tím tái, tay chân lạnh, tim đập nhanh và suy giảm trí nhớ.
Ngoài ra, chỉ số SpO2 thấp cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm liên quan đến đường hô hấp như viêm phổi, hen phế quản, suy hô hấp cấp, phù phổi hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD). Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, thiếu oxy kéo dài có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho tim, gan, não và các cơ quan quan trọng khác.
>>> Xem thêm: Chỉ số SGPT là gì và có nguy hiểm đến sức khỏe không?
Hiểu rõ chỉ số SpO2 là gì giúp bạn chủ động theo dõi tình trạng sức khỏe, đặc biệt trong các bệnh lý liên quan đến phổi. Việc kiểm soát tốt chỉ số này sẽ góp phần phát hiện sớm các dấu hiệu suy hô hấp và nâng cao chất lượng sống.
Address: 15/16B Đ. Quang Trung, Phường 8, Gò Vấp, Hồ Chí Minh, Vietnam
Phone: 0349150552
E-Mail: contact@susach.edu.vn